Τα Άγια Θεοφάνεια του Σωτήρα Χριστού, που στη Σερβία γιορτάζονται στις 19 Ιανουαρίου, σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο του Ιουλιανού, αποτελούν μία από τις δεκαπέντε μεγαλύτερες χριστιανικές γιορτές. Την ημέρα αυτή, ανάλογα με το κείμενο της Αγίας Γραφής, μετά τη Βάπτιση του Ιησού Χριστού στα ύδατα του Ιορδάν, από μέρους του Αγίου Ιωάννη Βαπτιστή, το Άγιο Πνεύμα, υπό μορφή ενός περιστεριού, κατέβηκε από τους ουρανούς και κάθισε στον ώμο του Ιησού. Τότε ακούστηκε η φωνή του Θεού Πατέρα από τους ουρανούς: «Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός, αυτός είναι ο εκλεκτός μου».Έτσι ο Θεός εμφανίστηκε σε τρία πρόσωπα – τρεις Υποστάσεις: δηλ. του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Τα Θεοφάνεια γιορτάζονται στη Σερβία κάθε χρόνο στις 19 Ιανουαρίου και είναι σταθερή γιορτή. Μέχρι τότε οι μέρες είναι αβάπτιστες, δηλ. δεν τελούνται βαπτίσεις, επειδή μέχρι τότε δε βαπτίστηκε ούτε και ο Ιησούς Χριστός. Η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία και οι Σέρβοι πιστοί τιμούν στις 18 Ιανουαρίου τη χειμερινή γιορτή της Έλευσης Τίμιου Σταυρού, εν όψει της γιορτής των Θεοφανείων. Μετά από τη Θεία Λειτουργία στις 18 Ιανουαρίου το βράδυ, στους ιερούς ναούς τελείται ο μεγάλος αγιασμός του νερού. Οι πιστοί παίρνουν αυτό το αγιασμένο νερό στο σπίτι τους και το θεωρούν θαυματουργό, πιστεύοντας ότι αν ραντίσουν το σπίτι μ'αυτό το νερό, τότε το σπίτι τους θα μείνει φυλαγμένο από τους κακούς δαίμονες. Την επόμενη μέρα, δηλ. τη γιορτή των Θεοφανείων, το νερό αγιάζεται στον ανοιχτό χώρο, στους ποταμούς και τις λίμνες της Σερβίας. Κατά τη διάρκεια του αγιασμού του νερού, οι Σέρβοι ιερείς και πιστοί προσεύχονται στο Θεό υπέρ της άφεσης των αμαρτιών, του καθαρισμού και της θεραπείας της ψυχής και του σώματος, υπέρ του αγιασμού της καρδιάς και του νοός, και, τέλος, υπέρ κάθε όφελους, με σκοπό να γίνει αυτό το αγιασμένο νερό οδηγός προς αιώνια ζωή, διώχνοντας τα κακά πνεύματα και κάθε επίθεση των ορατών και αόρατων εχθρών μας.
Ανήμερα τα Θεοφάνεια οι Σέρβοι πιστοί χαιρετούν ο ένας τον άλλον με τα εξής λόγια: «Φάνηκε ο Θεός!» – «Στ'αλήθεια φάνηκε!». Αυτοί δε νηστεύουν από τα Χριστούγεννα ως τα Θεοφάνεια, όμως, την ημέρα της χειμερινής έλευσης του Τίμιου Σταυρού, στις 18 Ιανουαρίου, νηστεύουν.
Οι Σέρβοι πιστεύουν ότι τα μεσάνυχτα των Θεοφανείων ανοίγουν οι Ουρανοί και ότι τότε θα πραγματοποιηθεί κάθε ευχή που θα κάνουν. Επίσης, οι κοπέλες βάζουν, στις 18 Ιανουαρίου το βράδυ, από ένα μικρό καθρέπτη κάτω από το μαξιλάρι τους, πιστεύοντας ότι θα ονειρευθούν τον μελλοντικό γαμπρό τους. Νωρίς το πρωί τα Θεοφάνεια νέες κοπέλες πάνε σε μια πηγή νερού και ρίχνουν κόκκους σιταριού ή αραβόσιτου, φωνάζοντας: «Όπως τρέχει το νερό, έτσι και το χωράφι μας να γίνει πλούσιο». Έπειτα παίρνουν το νερό μέσα σε έναν κουβά και το έφερναν στο σπίτι τους, όπου στο κατώφλι τους περίμεναν οι άλλοι οικίοι. Σε ορισμένα χωριά της Σερβίας οι γυναίκες προσέχουν να δουν τι καιρό κάνει την ημέρα των Θεοφανείων, επειδή έτσι ήξεραν αν θα έχουμε σκληρό χειμώνα ή όχι. Επίσης έλεγαν ότι αν την ημέρα των Θεοφανείων χιονίζει ή υπάρχει παγονιά, τότε το χωράφι θα γίνει πλούσιο και θα υπάρχει ευημερία στο σπίτι, και αν ο ουρανός γίνει αίθριος, τότε θα έχουμε ξηρασία. Στις 18 Ιανουαρίου, πριν τα Θεοφάνεια, οι γυναίκες έβγαιναν έξω για να δουν ποιος άνεμος θα πνέει: αν πνέει ανατολικός άνεμος τότε η χρονιά θα γίνει φτωχή, αν πνέει ζεστός και νότιος άνεμος, θα έχουμε βροχές και αρρώστιες όλο το χρόνο, όμως, αν πνέουν δυτικοί άνεμοι τότε η χρονιά θα γίνει πλούσια.
Τέλος αναφέρουμε ότι ανήμερα τα Θεοφάνεια οι Σέρβοι κολυμπάνε στο ποτάμι ή στη λίμνη για να βρουν τον Τίμιο Σταυρό. Συγκεκριμένα, ο ιερέας ρίχνει τον Σταυρό στο νερό και τα παλληκάρια μας, στην πλειοψηφία τους φοιτητές και στρατιώτες, βουτάνε στο κρύο νερό και προσπαθούν να φθάσουν στον Τίμιο Σταυρό, που φτιάχθηκε από το περσινό παγωμένο και αγιασμένο την ημέρα των Θεοφανείων νερό, και που βρίσκεται σε απόσταση 33 μέτρων απ'αυτούς. Όποιος πάρει πρώτος τον Σταυρό τον αγκαλιάζει και τον φιλάει. Λέγεται πως θα γίνει ο τυχερός της χρονιάς..
